Ένα βίντεο που ετοίμασε το Πανεπιστήμιο Çankaya στην Άγκυρα δίνει το ιστορικό υπόβαθρο της επιστολής. Σύμφωνα με την αφήγηση (στα τουρκικά) το 1949 ο Αϊνστάιν συναντά έναν νεαρό αλλοδαπό φοιτητή, τον Münir Ülgür, στο Πρίνστον. Όταν μαθαίνει ότι ο Ülgür είναι φοιτητής από την Τουρκία, δείχνει ορατή ενθουσιασμό, «Ξέρεις», λέει, «…το έθνος σου δημιούργησε τον μεγαλύτερο ηγέτη του αιώνα!» Ο Αϊνστάιν συνεχίζει να θυμάται ότι είχε λάβει μια πρόσκληση από τον Ατατούρκ στις αρχές της δεκαετίας του 1930, «… να έρθω να διδάξω σε ένα από τα πανεπιστήμιά μας. Ωστόσο, όπως θα το είχε η μοίρα», συνεχίζει, «...δεν έπρεπε να γίνει».
[Σημείωση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο Αϊνστάιν, ήδη διεθνής διασημότητα, υπηρετούσε ως επισκέπτης μελετητής στην Εκκλησία Χριστού της Οξφόρδης, ενώ προσπαθούσε επίσης να περάσει μέσα από μια στοίβα μόνιμων προσφορών εργασίας. Τελικά είχε περιορίσει τις επιλογές του σε τρεις, την Οξφόρδη, το Caltech και το Πανεπιστήμιο Πρίνστον (το Πρίνσετον, φαίνεται, ήταν η πρώτη του επιλογή, «… ήταν οι πρώτοι που αποδέχθηκαν τη σχετικότητα.»), όταν ένα ολοκαίνουργιο ίδρυμα εμφανίζεται για να τον δελεάσει. Ο Abraham Flexner, ο οποίος νωρίτερα είχε κάνει το Johns Hopkins ένα κορυφαίο ιατρικό ίδρυμα - πρώτα εισάγοντας βασική έρευνα στην ιατρική σύμφωνα με το γερμανικό μοντέλο και δεύτερον, δεχόμενος γυναίκες στο πρόγραμμα - είχε μια νέα ιδέα. Πλησίασε την οικογένεια Bamberger (με φήμη πολυκαταστημάτων) για να χρηματοδοτήσει μια νέα επιστημονική «δεξαμενή σκέψης» στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ. Το ίδρυμα, το Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών, θα επέτρεπε στους μελετητές να ασχοληθούν με καθαρά μαθηματικά και έρευνα θεωρητικής φυσικής (χωρίς εργαστήρια), να συνεργαστούν μεταξύ τους, χωρίς να επιβαρύνονται από τη διδασκαλία των μαθητών. Κατόπιν, με την επιμονή της οικογένειας Bamberger, ο Flexner θα ταξίδευε στην Αγγλία και θα έπειθε τον Αϊνστάιν να ενταχθεί στη σχολή του Ινστιτούτου ως ένας από τους πρώτους στρατολόγους του. Ο Αϊνστάιν θα χρησίμευε ως ο πυρήνας γύρω από τον οποίο θα περιστρέφονταν άλλοι σπουδαίοι επιστήμονες και μαθηματικοί, πολλοί από τους οποίους ευρωπαίοι Εβραίοι.]
Εν τω μεταξύ, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του '30, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου ήταν βυθισμένο στη Μεγάλη Ύφεση. Η Γερμανία, πικραμένη από τους ασφυκτικούς όρους που της επέβαλαν οι νικητές σύμμαχοι, πρέπει να έβλεπε το μέλλον ως ιδιαίτερα απελπιστικό, παρόμοιο με μια επίσκεψη από μια μεσαιωνική πανούκλα. Ακριβώς όταν τα πράγματα δεν μπορούσαν να φαίνονται πιο ζοφερά, το 1933 ο Paul von Hindenburg, πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, πήρε μια καταστροφική απόφαση. Διόρισε ως Καγκελάριο της Δημοκρατίας, τον Αδόλφο Χίτλερ, επικεφαλής του σοσιαλιστικού, υπερεθνικιστικού Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (Ναζιστικό Κόμμα). Το κλίμα του Αντισημιτισμού, που διαπερνούσε για χρόνια, ξέσπασε ξαφνικά βίαια υπό τους Ναζί. Άνεργοι νέοι, ντυμένοι με καφέ πουκάμισα, έγιναν οι Ναζί Stoßtruppen («στρατεύματα σοκ» ήστρατιώτες καταιγίδας), κυνηγώντας τους Εβραίους στη δολοφονική τους έξαψη. Συστηματικά βαμμένοι ως αντιπατριώτες, οι Εβραίοι ήταν οι πρώτοι που απολύθηκαν από τις δουλειές τους.
Ο Sami M. Günzberg, ένας Εβραίος Τούρκος οδοντίατρος, παρευρέθηκε σε Διεθνές Συνέδριο στο Παρίσι της Ένωσης για την Προστασία της Ευημερίας του Εβραϊκού Πληθυσμού (OSE). Εκεί θα συναντούσε τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον Επίτιμο Πρόεδρο της οργάνωσης, και μαζί θα καταστρώσουν ένα σχέδιο. Ο Αϊνστάιν θα έγραφε μια επιστολή στον Πρωθυπουργό, Ismet Inönü, «… Παρακαλώ να ζητήσω από την Εξοχότητά σας να επιτρέψει σε σαράντα καθηγητές και γιατρούς από τη Γερμανία να συνεχίσουν το επιστημονικό και ιατρικό τους έργο στην Τουρκία. Τα προαναφερθέντα δεν μπορούν να ασκηθούν περαιτέρω στη Γερμανία λόγω των νόμων… με την ικανοποίηση αυτού του αιτήματος η κυβέρνησή σας όχι μόνο θα εκτελέσει μια πράξη υψηλής ανθρωπιάς, αλλά θα αποφέρει κέρδος στη χώρα σας». Η επιστολή του Αϊνστάιν έχει ημερομηνία 17 Σεπτεμβρίου 1933. Μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου, Ο Günzberg θα μετέφραζε προσωπικά την επιστολή του Αϊνστάιν στα τουρκικά και με μια δική του συνοδευτική επιστολή θα την υπέβαλλε στην τουρκική κυβέρνηση. Και παρόλο που η επιστολή του Αϊνστάιν πιθανότατα προορίζεται για τον Ατατούρκ, αποστέλλεταιυπό τη φροντίδα του Πρωθυπουργού, Ismet Inönü. Η συνοδευτική επιστολή υπογράφεται, «Dis Tabibi (Οδοντίατρος), Sami Günzberg, Beyoglu, Istiklal Caddesi, №356».
Το χειρόγραφο μήνυμα του Inönü στο κάτω μέρος της επιστολής γράφει: «Οι μισθοί τους θα είναι απρόσιτοι για εμάς». Απορρίπτει την προσφορά. Πάνω από τις λέξεις «Εξοχότατε», εμφανίζεται η ορθογώνια σφραγίδα: «Γραφείο του Πρωθυπουργού», γεμάτο με αστέρι και ημισέληνο. Μια χειρόγραφη σημείωση, «Maarif Vekaletine» (προς το Υπουργείο Παιδείας) φαίνεται ακριβώς πάνω από την ημερομηνία «9–10–933» (9 Οκτωβρίου 1933). Όταν όμως ο Ατατούρκ ακούει για την επιστολή του Αϊνστάιν, συγκαλεί μια συνάντηση με τις αρχές, πιθανώς τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Παιδείας και τον Δρ. Γκούντσμπεργκ, και η προσφορά του Αϊνστάιν γίνεται δεκτή. Στη συνέχεια, η πρόσκληση απευθύνεται στους Γερμανούς Εβραίους επιστήμονες και η μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκεται σε εξέλιξη, καταλυτική από την επιστολή του Αϊνστάιν.
Σύμφωνα με άλλη πηγή, Death on the High Sea: the Untold Story of the Struma, ήταν αρχικά η ιδέα του Ατατούρκ να προσφέρει άσυλο σε Γερμανούς Εβραίους επιστήμονες. Οι συγγραφείς, Φραντς και Κόλινς γράφουν, «Ο Ατατούρκ είχε χαράξει μια φιλόδοξη πορεία για τον εκσυγχρονισμό της χώρας του σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές γραμμές. Είχε απαγορεύσει το παραδοσιακό φέσι, διατάζοντας τους συμπατριώτες του να φορούν αντ' αυτού φεντόρα. Είχε αλλάξει σε λατινικό αλφάβητο, εισήγαγε μοντέρνο χορό και ευρωπαϊκή μουσική και μετέφερε την πρωτεύουσα στην Άγκυρα… Όπως συνέβη ο Ατατούρκ είχε σημαντικά προβλήματα με τα δόντια του και ο οδοντίατρός του ήταν ο Sami Günzberg. Στις πολλές μακροσκελείς συνεδριάσεις τους, ο Günzberg είχε μιλήσει με τον Atatürk για τα δεινά των Εβραίων της Γερμανίας υπό τον Χίτλερ. Ο ηγέτης της Τουρκίας είχε μια ιδέα: Θα μπορούσε να προσφέρει άσυλο σε μερικούς από τους πιο προικισμένους Εβραίους, θα τον βοηθούσαν να μεταμορφώσει τη χώρα του σε ένα σύγχρονο κράτος».
Θυμίζοντας τον Μπίλι Γκράχαμ, τον ευαγγελιστή που υποδέχτηκε στον Λευκό Οίκο 11 Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι Πρόεδροι, από τον Λίντον Μπ. Τζόνσον έως τον Τζορτζ Μπους, ο Δρ. II και Vahideddin. Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα γινόταν ο οδοντίατρος των ηγετών της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Θεράπευσε τον Ατατούρκ, ο οποίος μάλιστα είχε τοποθετήσει μια οδοντιατρική καρέκλα στο παλάτι Ντολμάμπαχτσε. Έζησε για να περιθάλψει τους διαδοχικούς Προέδρους Inönü και Bayar στη δεκαετία του 1950.
Είναι το χέρι του Ατατούρκ που φαίνεται με τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε η ιστορία για τους Εβραίους στην Τουρκία τις επόμενες δεκαετίες. Οι κινητήριες αρχές του, η επιστήμη και η λογική έναντι της δεισιδαιμονίας και του δόγματος, και η επιμέλεια και η αξία έναντι της εθνότητας και της θρησκείας, τροφοδότησαν την κοσμική Δημοκρατία του. Θα ήταν Γερμανοί και Αυστριακοί Εβραίοι γιατροί, επιστήμονες, αρχαιολόγοι, γλωσσολόγοι που θα προετοίμαζαν την επόμενη γενιά Τούρκων λογίων, όπως ήταν Αρμένιοι οικοδόμοι, με φήμη για καλή κατασκευή, που είχαν προσληφθεί για να χτίσουν την Άγκυρα, τη νέα Πρωτεύουσα. Τουρκία.
Σε ένα βιβλίο του Rifat N. Bali, “ Sarayin ve Cumhuriyetin Discibasisi, Sami Günzberg ” (“The Master Dentist of the Seraglio and the Republic”, Kitabevi, 2007 ) ο Günzberg περιγράφεται ως “Οδοντίατρος, έμπιστος των Σουλτάνων και ιδρυτών της Τουρκικής Δημοκρατία, ανεπίσημος διπλωμάτης, εν ενεργεία εκπρόσωπος των κληρονόμων του σουλτάνου Abdulhamid II… και αγωγός για βοήθεια στους Εβραίους πρόσφυγες από τη ναζιστική γενοκτονία στην Ευρώπη». Ο συγγραφέας προσθέτει, «Ο Sami Günzberg είχε αποφασίσει να μην γράψει ποτέ τα απομνημονεύματά του. Συνεπώς, μόνο με επίπονη έρευνα σε διάφορα τουρκικά και διεθνή αρχεία ο συγγραφέας κατάφερε να συνδυάσει τη ζωή και το έργο του ανθρώπου που τόσοι πολλοί στην Τουρκία είναι γνωστός ως απλώς «Disçibasi Sami Bey» («Σάμι Μπέης, ο οδοντίατρος»). .
Όχι μόνο τα σαράντα που ζήτησε ο Αϊνστάιν, αλλά και πολλοί Γερμανοί και Αυστριακοί Εβραίοι επιστήμονες, οι οικογένειές τους και οι βοηθοί τους, μετακόμισαν στην Τουρκία. Για τα επόμενα 10-15 χρόνια οι ιατρικές σχολές και τα τμήματα επιστήμης και τεχνολογίας, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη άκμασαν. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 πολλοί από αυτούς τους επιστήμονες μετανάστευσαν στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στελέχωσαν τις ιατρικές σχολές του Χόπκινς και του Χάρβαρντ, της Κολούμπια και του Σικάγο. Και ήρθαν στα τμήματα φυσικής του Princeton και του Einstein's Institute for Advanced Study.
Συνάντησα αρκετούς Τούρκους γιατρούς με εξαιρετική δεξιότητα όλα αυτά τα χρόνια, που όλοι μίλησαν με περηφάνια για την παγκόσμιας κλάσης ιατρική εκπαίδευση που είχαν λάβει στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης στα μέσα της δεκαετίας του '40. Ο Δρ Μεχμέτ Οζ, γεννημένος στο Κλίβελαντ το 1960, είναι Τουρκοαμερικανός καρδιοχειρουργός και τηλεοπτική προσωπικότητα. Σε μια συνέντευξη στο PBS, ο Δρ. Οζ αφηγείται την εμπειρία του ίδιου του πατέρα του: πριν έρθει στο Κλίβελαντ από την Τουρκία τη δεκαετία του '50, ο ανώτερος Δρ. Οζ είχε λάβει εκπαίδευση παγκόσμιας κλάσης στην ιατρική εκείνες τις μεθυστικές μέρες. http://www.pbs.org/wnet/facesofamerica/profiles/dr-mehmet-oz/4/
ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΤΟΥ μακρινού παρελθόντος
Η παραπάνω ιστορία είναι κάπως υποδηλωτική μιας εξέλιξης τεσσεράμισι αιώνες νωρίτερα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν πάντα μια πολύγλωσση, πολυφυλετική χώρα, με ευρεία θρησκευτική ανοχή. Το αποτύπωμα της Αυτοκρατορίας στο αποκορύφωμά της έμοιαζε με αυτό της Ρώμης στο αποκορύφωμά της, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολίας, της Μέσης Ανατολής, των Βαλκανίων, της Βόρειας Αφρικής και των εδαφών που περιβάλλουν τη βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Τον 16ο αιώνα η Μεσόγειος ονομαζόταν «Οθωμανική Λίμνη». Το 1492, η Ισπανία, που μόλις είχε εκδιώξει τους Μαυριτανούς από την Ιβηρική Χερσόνησο, κατέστησε σαφές στους Εβραίους ότι δεν ήταν πλέον ευπρόσδεκτοι, «…μεταστρέψου ή φύγε!» Η εβραϊκή έξοδος που προέκυψε οδήγησε σε δύο κατευθύνσεις — ανατολικά προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία και βορειοανατολικά προς την Ανατολική Ευρώπη. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η παράδοση των οικογενειακών επωνύμων δεν θα ερχόταν μέχρι τη Δημοκρατία του Ατατούρκ. Αλλά στην Ανατολική Ευρώπη υπήρχαν ήδη επώνυμα και οι νεοαφιχθέντες μετανάστες έπρεπε να πληρώσουν για τα επώνυμά τους. Μια πρακτική που επικρατούσε όμως δημιουργούσε περιορισμούς στα ονόματα. Οι πλούσιες οικογένειες πήραν ονόματα, όπως «Diamond», «Ruby», «Gold», «Goldman», «Goldstine», «Silver», «Silverstein»,… σε φθίνουσα σειρά ανάλογα με το κόστος. Άλλοι απλώς υιοθέτησαν τα ονόματα των πόλεων και των πόλεων στις οποίες ζούσαν, Irvin Berlin, Lynda Paris… Οι οικογένειες με ταπεινούς τρόπους έπρεπε να αρκεστούν σε πιο συνηθισμένα ονόματα, όπως «Αϊνστάιν»… [Αυτή είναι μια εξήγηση που άκουσα κάποτε από τον Ισραηλινό φιλόσοφο του φυσική, Max Jammer (1915–2010).] "Silver", "Silverstein", ... σε φθίνουσα σειρά ανάλογα με το κόστος. Άλλοι απλώς υιοθέτησαν τα ονόματα των πόλεων και των πόλεων στις οποίες ζούσαν, Irvin Berlin, Lynda Paris… Οι οικογένειες με ταπεινούς τρόπους έπρεπε να αρκεστούν σε πιο συνηθισμένα ονόματα, όπως «Αϊνστάιν»… [Αυτή είναι μια εξήγηση που άκουσα κάποτε από τον Ισραηλινό φιλόσοφο του φυσική, Max Jammer (1915–2010).] "Silver", "Silverstein", ... σε φθίνουσα σειρά ανάλογα με το κόστος. Άλλοι απλώς υιοθέτησαν τα ονόματα των πόλεων και των πόλεων στις οποίες ζούσαν, Irvin Berlin, Lynda Paris… Οι οικογένειες με ταπεινούς τρόπους έπρεπε να αρκεστούν σε πιο συνηθισμένα ονόματα, όπως «Αϊνστάιν»… [Αυτή είναι μια εξήγηση που άκουσα κάποτε από τον Ισραηλινό φιλόσοφο του φυσική, Max Jammer (1915–2010).]
ο Mikroskopos ΕΠΙΦΥΛΆΣΣΕΤΑΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙ ΣΤΟ ΕΓΓΥΣ ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑΤΙ Ο ΑΙΝΣΤΑΙΝ ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΚΕΜΑΛ ΚΑΙ ΕΒΡΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΕΙΧΕ ΧΑΘΕΙ ΞΑΝΑ ... ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΜΙΑΣ ΧΑΜΕΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ .