Όταν ένα πρόβλημα παραμένει ανοικτό, τότε αναπόφευκτα προκαλεί παρενέργειες και όταν το πρόβλημα είναι άμεσα ή έμμεσα πολιτικό και οι παρενέργειες είναι πολιτικές. Η υπόθεση Novartis ήταν και παραμένει μια βαθύτατα πολιτική υπόθεση, διότι δέκα κορυφαίοι πολιτικοί κατηγορήθηκαν με βαρύτατες κατηγορίες. Ως γνωστόν, όλοι απαλλάχθηκαν. Κανονικά, αυτή η ιστορία θα έπρεπε να θεωρείται λήξασα μετά και την ποινική αντιμετώπιση αυτών που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της απόπειρας σπίλωσης των δέκα πολιτικών. Ομως, τελικά δεν παραπέμφθηκαν στην ελληνική Δικαιοσύνη όλοι οι υπεύθυνοι. Παραμένουν εκτός της δικαιοδοσίας της οι προστατευόμενοι μάρτυρες.
Ο προστατευόμενος μάρτυρας έχει αυτήν την ιδιότητα για έναν και μοναδικό λόγο. Για να βοηθήσει στην εξεύρεση της αλήθειας σε υπόθεση στην οποία έχει και ο ίδιος ποινική εμπλοκή. Η μαρτυρία του –λόγω της εμπλοκής του γνωρίζει έσωθεν πρόσωπα και πράγματα– είναι πολύτιμη και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να προστατευθεί ποικιλοτρόπως, με πρώτιστο επίπεδο προστασίας την ανωνυμία του. Αυτό είναι το σκεπτικό για τους προστατευόμενους μάρτυρες.
Τι γίνεται όταν η μαρτυρία τους αποδειχθεί ψευδής; Οταν με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις αθωωθούν όλοι αυτοί τους οποίους κατηγόρησαν;
Μοιραία, λοιπόν, ανακύπτει το ερώτημα: Τι γίνεται όταν η μαρτυρία τους αποδειχθεί ψευδής; Δηλαδή, όταν δεν βοηθά τον σκοπό για τον οποίο προστατεύονται· όταν με τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις αθωωθούν όλοι αυτοί τους οποίους κατηγόρησαν. Η κοινή λογική υπαγορεύει ότι τότε θα πρέπει να αίρεται και η προστασία τους, διότι δεν συντρέχουν πλέον οι όροι για τους οποίους προστατεύονται. Υπάρχει όμως και μία ακόμη διάσταση, πρωτίστως ηθική, που επιβάλλει την άρση της προστασίας τους. Να δοθεί η δυνατότητα σε όσους κατηγόρησαν αδίκως να ζητήσουν την τιμωρία τους γι’ αυτά που υπέστησαν σε όλα τα επίπεδα, αφού κοντά σε αυτούς ταλαιπωρήθηκαν και στενά συγγενικά τους πρόσωπα.
Στην υπόθεση Novartis, φαίνεται πως οι προστατευόμενοι μάρτυρες ενεπλάκησαν σε μια πολιτική σκευωρία κατά δέκα πολιτικών αντιπάλων των τότε κυβερνώντων. Και ελάχιστη σημασία έχει για τα θύματα αυτής της σκευωρίας αν οι προστατευόμενοι μάρτυρες εκβιάστηκαν γι’ αυτές τις καταθέσεις τους. Αλλωστε, ο ποινικά εμπλεκόμενος είναι και ευεπίφορος σε εκβιασμούς.
Αν δεν αρθεί η προστασία τους, τότε το μήνυμα που στέλνει η πολιτεία είναι αρνητικό. Ουσιαστικά, επιτρέπει στον κάθε εμπλεκόμενο σε μια ποινική υπόθεση να μοιράζει δεξιά και αριστερά κατηγορίες για να ελαφρύνει τη δική του θέση, γνωρίζοντας πως ουδέποτε θα διωχθεί –ακόμη και αν η μαρτυρία του αποδειχθεί ψευδής– διότι η ιδιότητα του προστατευόμενου μάρτυρα θα τον ακολουθεί εσαεί. Νομίζω πως σε αυτή την περίπτωση, πέραν όλων των ηθικών στρεβλώσεων, υπάρχει στρέβλωση και στην ίδια τη φιλοσοφία του θεσμού του προστατευόμενου μάρτυρα.
Δηλαδή, ο σκοπός που θεσμοθετήθηκε ο προστατευόμενος μάρτυρας δεν είναι απλώς αυτός να καταθέσει και μετά όσοι κατηγόρησε να τρέχουν στη Δικαιοσύνη ώστε να αποδείξουν την αθωότητά τους. Η προστασία του εξαρτάται απολύτως από την αξιοπιστία της μαρτυρίας του. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο.