11 Ιουλίου 1942, το Μαύρο Σάββατο στην πλατεία Ελευθερίας

Στις 7 Ιουλίου 1942 ο στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης, ο διαβόητος Μαξ Μέρτεν, έδωσε διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ἡλικίας 18-45 χρόνων στην πλατεία Ελευθερίας, στις 8 το πρωί του Σαββάτου 11 Ιουλίου, για να καταγραφούν και στη συνέχεια να σταλούν σε καταναγκαστικά έργα, μακριά από την πόλη.

Εἰς ἐκτέλεσιν τῆς διαταγῆς ταύτης, συνεκεντρώθησαν εἰς τὴν πλατείαν Ἐλευθερίας την 11-7-42 ἡμέραν Σάββατον 9.000 περίπου Ισραηλίται ἡλικίας 18-45 ἐτῶν. Ή πλατεία ἦτο περικυκλωμένη ἀπὸ ἐνόπλους Γερμανούς. 

Ἀσκεπεῖς ὑπὸ τὸν καυστικὸν ἥλιον, κατεγράφοντο οἱ Ἰσραηλῖται εἰς ἕνα γραφεῖον, ἐφοδιαζόμενοι διὰ δελτίου εργασίας. 

Συγχρόνως ὑπεχρεοῦντο πρὸς ταπείνωσιν καὶ ἐξευτελισμόν των νὰ ἐκτελοῦν γυμναστικὰς ἀσκήσεις, τοὺς ἐμαστίγωναν ἀνηλεῶς, ἔρριπτον εἰς τοὺς λιποθυμοῦντας νερό, ἀπέλυον κύνας καὶ τοὺς κατεξέσχιζαν τὰ ἐνδύματα, ἐνῷ Γερμανοὶ καὶ Γερμανίδες καγχάζοντες καὶ ἔχοντες φωτογραφικὰς μηχανὰς, ἐλάμβανον φωτογραφίας. Καταγραφόμενοι δὲ ὑπεχρεοῦντο νὰ ἀποχωροῦν ἕρποντες ἤ μὲ τοῦμπες μέχρις ἀποστάσεως ἑκατὸ μέτρων. 

Κατὰ δὲ τὸ διάστημα καθ’ ὃ ἐλάμβανον χώραν τὰ ἀνωτέρω ἐμφανίζεται ὁ κατηγορούμενος [ο Μέρτεν] ἐπὶ κεφαλῆς ἀξιωματικῶν τινων καὶ ἐπιθεωρεῖ τὰ γιγνόμενα. Ἡ καταγραφὴ συνεχίσθη καὶ τὴν 13ην Ἰουλίου 1942 ἡμέραν Δευτέραν.

Αυτά έγραφε η εφημερίδα Ελευθερία στις 21 Μαΐου 1958, όταν μετά που είχε συλληφθεί και προφυλακιστεί ο Μέρτεν στην Ελλάδα, εκδόθηκε εναντίον του παραπεμπτικό βούλευμα.